Të jesh i gjatë është avantazh, apo..?

18 Janar 2023, 09:07, Blog CNA

Ideja se të qenit shtatlartë është një tipar fizik i lidhur me cilësi dhe aftësi të veçanta të qenieve njerëzore, i ka rrënjët shumë të lashta në kohë. Ajo i atribuohet evolucionit biologjik të njeriut, dhe është ende sot baza e shumë stereotipeve, klisheve dhe paragjykimeve.

Studimet e dekadave të fundit kanë treguar se njerëzit më të gjatë se të tjerët, kanë tendencën të kenë paga më të larta, më shumë vetëbesim, dhe më shumë shanse për sukses në takimet në çift sesa njerëzit më të shkurtër. Siç e tha dikur ekonomisti kanadez tepër i gjatë (206 cm), Xhon Kenet Gelbrajt, i cituar nga gazetari amerikan Stefën Holl në esenë e tij të vitit 2006 “Çështje gjatësie”, favorizimi që gëzojnë njerëzit e gjatë është “një nga format e paragjykimeve më të dukshme dhe tolerohet në shoqërinë tonë”.

Por reflektime të tjera, kanë sugjeruar idenë se gjatësia nuk është në asnjë rast një avantazh. Madje ajo mund të shoqërohet me disa rreziqe shëndetësore apo të jetë një karakteristikë penalizuese në kontekste të caktuara. Sipas ekspertëve ekziston një kufi i përafërt, përtej të cilit lartësia ndalon të tregojë korrelacione të rëndësishme me disa tregues të mirëqenies.

Një nga studimet më të mëdha dhe më të cituara epidemiologjike mbi gjatësinë, u botua në vitin 2016 në revistën shkencore ”eLife”. Ai u krye nga një ekip kërkimor nga Kolegji Mbretëror në Londër, që analizoi të dhënat e njerëzve të lindur midis viteve 1896-1996, dhe që vinin nga shumica e vendeve të botës, duke treguar një sërë evolucionesh që ndodhën në disa zona gjeografike.

Rritjet më të mëdha në gjatësi ishin për burrat iranianë, gjatësia mesatare e të cilëve ishte rritur me 16.5 centimetra në 100 vjet, dhe e grave koreano-jugore, gjatësia e të cilave ishte rritur me 20.2 centimetra. Në përgjithësi, 10 vendet e para me popullsinë me gjatësi mesatare më të lartë në vitin 2014 ishin vendet evropiane dhe joanglishtfolëse.

E para është Holanda për popullsinë mashkullore (182.5 cm) dhe Letonia për popullsinë femërore (170 cm). Vendi me gjatësinë mesatare më të ulët të meshkujve ishte Timori Lindor (160 cm), një republikë e vogël në Azinë Juglindore, dhe ai me gjatësinë mesatare më të ulët të femrave ishte Guatemala (149 cm).

Po ashtu, ekipi zbuloi se në disa vende, gjatësia mesatare kishte ndaluar së rrituri në 30 vitet e fundit të shekullit të studiuar, pavarësisht rritjes së mprehtë në fillim. Ndër vendet e para që kishin shfaqur këtë stabilizim ishin Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe, Finlanda dhe Japonia. Ndërkohë në Spanjë, Itali dhe shumë vende të Amerikës Latine dhe Azisë Lindore, gjatësia mesatare vazhdoi që të rritej.

Siç theksohet nga studiuesit e Kolegjit Mbretëror, dhe e konfirmuar nga studime të tjera, gjatësia trupore ndikohet fuqimisht nga ushqimi dhe faktorë të ndryshëm mjedisorë, megjithëse një rol luajnë edhe faktorët gjenetikë individualë. Njerëzit që ushqehen më mirë në fëmijëri dhe adoleshencë, dhe që jetojnë në mjedise më të mira priren të jenë më të gjatë.

Por gjatësia mund të ndikohet edhe nga shëndeti dhe ushqimi i nënave gjatë shtatzënisë. Në këtë këndvështrim, studime të ndryshme kanë treguar ndër vite se gjatësia mund të ketë pasoja të rëndësishme për të gjithë jetën, në aspektin shëndetësor, arsimor dhe të të ardhurave.

Disa sugjerojnë se njerëzit më të gjatë, priren të jenë më të arsimuar dhe të fitojnë më shumë, por edhe të jetojnë më gjatë (edhe pse të dhënat e përgjithshme të vdekshmërisë janë kontradiktore ).

Por të qenit i gjatë mund të jetë gjithashtu një avantazh për kandidatët në proceset zgjedhore. Sipas një analize të publikuar në vitin 2015 “në Journal of Human Capital” në vendet perëndimore, një rritje në gjatësi prej 10-12 centimetra shoqërohet me një rritje të pagës prej 9-15 për qind.

Por disa rritje “vlejnë” më shumë se të tjerat, në varësi të vendit ku ndodhen. Në popullatën mashkullore, rritja më e qartë e të ardhurave shoqërohet me rritjen nga 163 në 168 cm. Mbi gjatësinë 182 cm, të ardhurat priren të stabilizohen. Dikur mendohej se njerëzit më të gjatë ishin më të favorizuar kur përzgjidheshin për një punë të caktuar.

Më të gjatët ishin shpesh edhe më të fortët dhe më të fortët, dhe shumica e punëve kërkonin që ata të ishin trupmëdhenj dhe të fortë. Por një studim psikologjik në fundin e viteve 1940, e hodhi poshtë hipotezën se njerëzit më të gjatë kanë aftësi më të mira sociale dhe vetëbesim më të madh.

Ndërkohë sipas një hulumtimi të publikuar në vitin 2006 nga Byroja Kombëtare e Kërkimeve Ekonomike (NBER), një organizatë private amerikane që merret me studime ekonomike, njerëzit fizikisht më të gjatë fitojnë më shumë sepse janë më të zgjuar.

Sipas NBER që në moshë 3-vjeçare - pra para çdo ndikimi të edukimit në shkollë - ata arrijnë rezultate “dukshëm më të mira” në testet e aftësive njohëse. Por sipas autorëve të analizës së publikuar në vitin 2015 në “Journal of Human Capital”, avantazhet në aftësitë njohëse dhe jo-konjitive nuk janë të mjaftueshme për të shpjeguar dallimet në të ardhura.

Variabli indirekt më i rëndësishëm mbetet ushqimi, pasi ai është një faktor që ndikon tek gjatësia si dhe në atribute e aftësi të tjera që shfaqen në pjesën tjetër të jetës së njeriut. Përveç lidhjes midis gjatësisë fizike dhe të ardhurave, autorët e studimit zbuluan se për çdo 5 cm rritje në gjatësi tek një djalë apo vajzë, përmirësimi tek vlerësimet e aftësive njohëse dhe jo konjitive ishte afërsisht i barabartë me atë të përcaktuar nga ndryshimi midis rritjes në një familje me të ardhura të ulëta dhe në një familje të shtresës së mesme.

Nga ana tjetër disa kërkime kanë konfirmuar gjithashtu tendencën e dukshme të grave për të preferuar partnerë që janë më të gjatë se ato. Sipas studiueses australiane Beatriçe Alba, fakti që gratë preferojnë burra më të gjatë, mund të tregojë një preferencë për burrat dominues, ndikuar nga mënyra se si evolucioni biologjik e ka formësuar trurin tonë.

Ndërkaq disa studime të tjera, kanë vënë në dukje një sërë disavantazhesh që lidhen me rreziqet shëndetësore. Kështu gjatësia lidhet me rrezik në rritje të disa llojeve të kancerit, duke përfshirë kancerin e vezoreve dhe të prostatës. Por ky pretendim merret me rezerva, pasi faktorë të tjerë që rrisin rrezikun e kancerit tek të rriturit, mund të kenë një ndikim të pavarur nga gjatësia fizike.

Përkthyer nga CNA.al